- Suna Hanım öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?
Lise yıllarında hepimiz gelecekte hangi mesleği icra etmek istediğimizi net bir şekilde bilmemekle birlikte bir severek yapacağımız ve başarılı olabileceğimiz meslek arayışı içindeydik. O yıllarda günümüzde olduğu kadar çok sayıda meslek olmadığı gibi, meslekler hakkında pek bilgi sahibi de değildik. Şimdiki gençler çok şanslı, hem çevrelerinden meslekler hakkında bilgi edindikleri gibi üniversitelerin lise ve dengi okullarda yaptığı tanıtım programları ile meslekleri daha yakından tanıyarak beklentilerini karşılayacak mesleği belirleyip üniversite hedeflerini ortaya koyuyorlar.
Ben liseyi klasik eğitim ile bitirmiştim. Kimya dersinde yaşamımızda yer alan kimyasalları tanımak kimyaya olan ilgimi artırdı ve Kimya Mühendisi olmaya karar verdim. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünü kazandığımda meslek hakkında yeterli bir bilgim olmadığı gibi mühendislik kavramı hakkında da bilinçli bir fikrim olmadığını gördüm. Bölüm derslerine başladığım zaman mühendisliğin bilgi kullanma becerisi olduğunu gördüm ve mezun olana kadar “bilgiye ulaşma ve bilgi kullanma” yönünde mühendislik yetisini kazandım. Lisans eğitiminde kazandığım bu beceriyi geliştirme isteğim, aynı bölümde yüksek lisans ve sonrasında doktora eğitimi yapmama yol açtı. Lisansüstü eğitimi sırasında aynı bölümde asistan olarak görev yapmam Kimya Mühendisliği Bölümü’ndeki eğitiminin yalnızca “üretim süreçlerinde mühendislik yapmak” için değil “günlük yaşantımızda da sorgulama, doğru karar verme vb. hususlarda ufuk” yarattığını gördüm. 1993 Mart ayından beri Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görevimi büyük bir zevkle icra etmekteyim. Özellikle son sınıf öğrencilerine “Proses Tasarımı Dersi”ni vermekte olup bu ders kapsamında öğrencilerimize mezuniyet öncesi başarılı bir meslek hayatı yaşamalarına yönelik son becerileri kazandırmaya çalışmaktayım.
- Suna Hanım bize İş Sağlığı ve Güvenliği’nden kısaca bahseder misiniz?
İSG kısaltmasıyla duyduğumuz İş Sağlığı ve Güvenliği, bir işyerinde çalışanların normal sağlıklı hallerini sürdürmeleri için yürütülmesi gereken faaliyetlerin tümü olarak tanımlanmaktadır. Çalışanın Meslek Hastalığına yakalanması veya İş Kazası’na uğraması ile çalışanın normal sağlıklı halinin sürdürebilirliği kesintiye uğrar. İş yerinde mevcut Güvensiz Ortam veya işin yürütümünde Güvensiz Hareketler zinciri yaşanan kazalar ve işin yürütümü sırasında olumsuz maruziyet ile Meslek Hastalıklarının ortaya çıkması İSG’nin yetersizliğnden kaynaklanmaktadır. İSG çalışmaların temeli çalışanın sağlığının korunması olduğu için İSG tanımında önce sağlık sonra güvenlik terimi yer almaktadır. Benim İSG yerine “İş Güvenliği” terimini tercih etmemin sebebi işin güvenli yürütülmesinin şartları sağlanacak olursa iş kazasına ve meslek hastalığına yol açacak unsurlar ortadan kaldırıldığı için çalışanın normal sağlıklı durumu sürdürülecektir. İSG ve İş Güvenliği konusundan önce “Güvenlik” kavramına değinirsek, iş yerinde sağlıklı hallerin sürdürülebilirliğinin nasıl sağlanacağını doğru tesis ederiz. Güvenlik, toplum yaşamında yasal düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumudur. Toplum yaşamımızda güvenlik asayiş kurallarının doğru tesis edilmesi ve yürütümünün denetlenmesi ile devletin ilgili kurumları ile sağlanmaktadır. Peki, “Kişilerin korkusuzca yaşaması sadece toplum içerisinde mi geçerlidir? Bu sorunun cevabı kesinlikle hayırdır. Günlük yaşantımızda çevremizde ve yürüttüğümüz iş basamaklarında tehlikeler bulunmakta ve bu tehlikelerin riskleri ile karşı karşıya kalmaktayız. Bu açıdan baktığımız zaman “risklerin, tanımlanmış bir zaman aralığı süresince kabul edilebilir düzey içinde kalma yeteneğini güvenlik diye tanımlayabiliriz. Kişiler çalışma hayatlarında da olumsuzlar yaşamamak istemezler ve bu istekleri de kanunlarla güvence altına alınmıştır. Bu bağlamda İş Güvenliği’ni “İş yerinde güvenlik, kişi, kurum ya da kuruluşların içeriden veya dışarıdan gelebilecek tehdit, taciz, sabotaj, yangın vb. olaylara karşı alınacak önlemler zinciri.” olarak tanımlayabiliriz. İş Güvenliği sağlanmış işyerlerinde çalışanlar meslek hastalıklarına yakalanmaya ve iş kazalarının oluşumuna izin verilmeyecek şekilde korunmuş olurlar.
- Kimya Mühendisliği Eğitimi aldığınızı ve Kimya Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi olarka görecv yaptığınızı belirttiniz. İş Güvenliği ile ilginiz nasıl başadı?
Daha öncede ifade ettiğim gibi Kimya Mühendisliği eğitiminde Kimya Mühendisliği Tasarımı dersi büyük öneme sahiptir. Bu dersimizin amacı üretim güvenliliğinin sağlandığı aynı zamanda çevreci ve ekonomik kimyasal süreçlerin tasarım esaslarının öğretilmesidir. Tesisin istenilen özelliklerde ve miktarda ürünü kesintisiz üretmesi olarak bilinen üretim güvenliği süreçte olumsuzlukların yaşanmasına izin vermeyerek sağlanır. Süreçte yaşanan olumsuzluklar kontrol altına alınamadığı zaman işlenen kimyasalların özellikleri ve işletme şartları ile ilişkili olarak yangın, patlama ve toksik yayılım ile çalışan, tesis ve çevre üzerine büyük ölçüde zarar veren kazalar ile sonuçlanır. Süreçlerde kaza yaşanmasının önlenmesi ve önlenemeyen kazaların etkisinin azaltılması yönünde önlemlerin belirlenmesi tasarım aşamasında ele alınan ve süreç ömründe devam ettirilen bir konudur. Tasarım dersi verirken büyük zevk aldığım husus, üretim ve kaza önleme/etki azaltma güvenliğinin sağlanması ile ilgili bölümlerdir. Güvenli Tasarım kavramından İSG’ye giden yolda Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bir eğitim ve araştırma kurumu olan ÇASGEM’de verdiğim eğitimler ve çeşitli kuruluşlarda bilgilendirme niteliğnde yaptığım söyleşilerdir. Bu etkinliklerde işyerleri ve kimyasal süreçlerde yangın ve yangından korunma, patlamadan korunma, kimyasallarla güvenli çalışma, risk değerlendirme konularının yanında değişik tehlike sınıflarında İSG eğitimleri yer almaktaydı.
Soma’da 301 çalışanın hayatını kaybettiği elim kaza sonucunda, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenli Kanunu İSG konularında yaptırım ve denetiminin yanında, sahada üst düzey görev yapan üniversite mezunlarının bu konuda bilgili olmasının İSG konusunda önemli bir ihtiyaç olduğu ortaya çıkmıştır. “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun 5/ı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre iş güvenliği uzmanı olabilecek mezunları yetiştiren fakültelerde İş Sağlığı ve Güvenliği dersinin konulması en az iki yarıyıl olarak uygulanması” karara bağlanmıştır.
Fakültemiz disiplinler arası bir ders olan İş Sağlığı ve Güvenliği dersinin son iki yarıyılda verilmesini amacına uygun olacağını karara bağladı. Tasarım dersindeki yaklaşımımı zenginleştirme ve o dersteki yaklaşımımın bir kısmının bu derslere aktarmak için dersin fakültemizde açılmasını fırsat bilerek dersi vermeye karar verdim ve verildiği ilk 2016-17 Güz Dönemden beri içerisinde yer almaktayım. 2017-18 Güz Döneminden sonra dersin fakülte koordinatörü olarak görevlendirilmem ile program içeriğini İSG’yi de kapsayan İş Güvenliği şeklinde verilmesi yönünde geliştirdim. Dersi farklı bölüm öğretim üyelerini içerisinde yer aldığı kuvvetli bir ekip ile vermekteyiz.
- İş Sağlığı ve Güvenliği veya Proses Güvenliği eğitimi ile ilgili planlarınız nelerdir.
Kimya Mühendisi olarak temel amacımız üretim güvenliği ve kaza önlenmesi-etki azaltması olduğu için bölümümüzde “Proses Güvenliği” tezsiz yüksek lisans programının içeriğinin oluşturulması ve çalışması için çalışmalar yürüttüm. Bölümümüz Proses Güvenliği Alt Komisyonu çalışmaları ile oluşturduğumuz program Bölüm Kurulunda benimsenmiştir. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Mühendisliği Bölümü’de Tezsiz Yüksek Lisans olarak açılması YÖK tarafından kabul edilmiştir. 2021-22 Güz dönemi bu programa öğrenci alımı yapacağız. Haziran ayında başvurularını alacağımız programa mühendislik fakültesi mezun ve mezun adayları başvuru yapabilir. Bu bölüme alacağımız öğrencilerimiz programın paket derslerini tamamladıktan sonra sanayi, bakanlık işbirliği ile yürüteceği Dönem Projesi’ni tamamladıktan sonra kimyasal üretim süreçlerinde üretim güvenliğinin sağlanması ve endüstriyel kazların önlenmesi konularında yetkin bir şekilde çalışabilecek donama sahip olarak mezun olacaktır.
